Scheffs Marcel Julian (1880–1953), bankowiec, spółdzielca, działacz społeczny. Ur. 9 I w Pruszczu (pow. tucholski), był synem Augusta, zamożnego rolnika i działacza organizacji polskich, i Marii z Glińskich.
Od r. 1890 kształcił się S. w gimnazjum klasycznym w Chełmnie, gdzie zdał maturę w r. 1900. Tam też należał w l. 1896–1900 do tajnego Tow. Filomatów. W l. 1900–4 studiował w Akademii Handlowej we Lwowie i w Akademii Eksportowej w Wiedniu. Po studiach pracował w Tow. Magazynowym dla Produktów Naftowych we Lwowie. L. 1907–9 spędził w Bośni. Po powrocie do Lwowa pracował jako urzędnik, a później prokurent w Akcyjnym Banku Związkowym dla Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych oraz w Związku Spółdzielni. Wówczas opublikował trzy roczniki Statystyki spółdzielni w Galicji (Lw. 1911, 1912, 1913) oraz książki O wekslach (Lw. 1910, Wyd. 2 1911), Buchalteria podwójna (Lw. 1912), a także był współautorem monografii Polskie kooperatywy kredytowe (Lw. 1914).
W r. 1914 S. przeniósł się do Poznania, gdzie do września 1915 pracował jako księgowy w Banku Przemysłowców. W l. 1915–19 był członkiem dyrekcji Banku Ludowego w Inowrocławiu. Ogłosił wówczas: Wzór bilansu dla banków i spółdzielni (P. 1916), Z historii Kujaw i Inowrocławia (P. 1918), Ziemstwa kredytowe (Landszafty) i kredyt rolniczy w dzielnicy pruskiej (P. 1918), Sześć odczytów z dziedziny spółdzielczej (P. 1918), Pańszczyzna w dawnej Polsce (Inowrocław 1919), zamieścił też w t. 3 ,,Encyclopédie Polonaise” prace o kredycie i, wspólnie z Józefem Adamkiem, o spółdzielczości na ziemiach zaboru pruskiego (Lausanne–Paris 1919). W Inowrocławiu współpracował z Tow. Kupców i Tow. Przemysłowców, wygłaszając odczyty z historii handlu i przemysłu w Polsce. Po wyzwoleniu Inowrocławia przez powstańców wielkopolskich 6 I 1919 pełnił urząd pierwszego polskiego komisarza policyjnego w tym mieście.
W l. 1919–24 S. mieszkał w Gdańsku. Najpierw był dyrektorem oddziału gdańskiego Banku Handlowego w Warszawie, a od r. 1920 gdańskiego Banku Dyskontowego. W r. 1921 kierował Bankiem Dyskontowym w Bydgoszczy. Uczestniczył w życiu Polonii gdańskiej; pisał do „Gazety Gdańskiej” i „Dziennika Gdańskiego”, był skarbnikiem Tow. Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego. W r. 1922 należał do założycieli Tow. Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, a w l. 1923–4 pełnił funkcję jego drugiego wiceprezesa. W r. 1924 przeniósł się do Poznania, a w r. 1933 do niedalekich Komornik, gdzie kupił resztówkę (150 ha). Najpierw był wicedyrektorem Banku Cukrownictwa, a w l. 1928–39 dyrektorem Banku Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego. Równocześnie, od r. 1929 wykładał w Wyższej Szkole Handlowej. W l. 1930–9 pełnił funkcję honorowego konsula Jugosławii w Poznaniu.
W okresie poznańskim S. opublikował m.in.: O wekslach i czekach (P. 1925), O księgach handlowych (W. 1927), Księgowość naukowo pojęta (W. 1929), Bilans kupiecki i podatkowy (P. 1936), Tendencje podatkowe i gospodarcze w bilansie (W. 1937), Oznaczanie wartości przedmiotów bilansowych (P. 1938), Księgowość podwójna czy pojedyncza (P. 1939), Z historii księgowości (P. 1939). Prace te były kompendiami wiedzy o księgowości i bankowości, a zarazem podręcznikami dla praktyków, uwzględniały też doświadczenia i osiągnięcia spółdzielczości wielkopolskiej w tych dziedzinach. Ogółem w l. 1910–39 S. ogłosił 22 książki oraz blisko 200 artykułów z dziedziny bankowości, księgowości i spółdzielczości w pracach zbiorowych, czasopismach fachowych, m.in. w „Odrodzeniu” (1911–14), „Przeglądzie Kupieckim” (1914–27), „Czasopiśmie Księgowych w Polsce” (1927–39), „Gazecie Bankowej” (1927–39). O aktualnych problemach bankowości pisał też w prasie codziennej: w „Dzienniku Kujawskim” (1915–17), „Gazecie Gdańskiej” i „Dzienniku Gdańskim” (1920–2), „Kurierze Poznańskim” (1916–31), „Dzienniku Poznańskim” (1916–35). Poza wspomnianymi towarzystwami w Gdańsku S. należał do Tow. Naukowego w Toruniu (członek dożywotni), Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, Związku Filomatów Pomorskich, był członkiem komisji rewizyjnej Tow. Opieki nad Polakami na Obczyźnie i prezesem Akcji Katolickiej w paraf. Komorniki. W czasie pobytu w Poznaniu został członkiem zarządu Tow. Pomocy Naukowej im. K. Marcinkowskiego. Działał też w Związku Księgowych w Polsce.
W r. 1939 został S. wysiedlony przez Niemców do Generalnej Guberni, zamieszkał w Krakowie, gdzie pracował jako księgowy w Związku Gospodarczym Spółdzielni «Społem». Po wojnie zamieszkał w Poznaniu, ponieważ majątek Komorniki został objęty ustawą o reformie rolnej. W l. 1945–50 był także zatrudniony w Związku Spółdzielni Spożywców «Społem». Równocześnie wykładał w poznańskiej Akademii Handlowej spółdzielczość i księgowość oraz analizę bilansu.
W l. 1943–50 S. napisał kilkanaście prac pozostawionych (z wyjątkiem artykułu pt. Duchowieństwo w historii spółdzielczości, opublikowanego w „Ateneum Kapłańskim” 1946 nr 3) w maszynopisie, m.in. Lichwa dawniej a dzisiaj (1943), Pionierzy spółdzielczości, t. I–IV (1943), Rozbiór bilansu, t. I–IV (1943–4), Spółdzielczość na tle idei demokratycznych (1946), Banki – ich zadania gospodarcze i społeczne (1947), Lew Tołstoj – Zwiastun czasów dzisiejszych (1948), Bilans i rewizja spółdzielni (1949) oraz pracę pt. Zmierzch bamberek (1950), poświęconą historii i kulturze tzw. bambrów (kolonistów niemieckich, następnie całkowicie spolszczonych). S. zmarł 6 XII 1953 w Poznaniu, pochowany został w Komornikach. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta (1938) i jugosłowiańskim Orderem św. Sawy III kl. (1936).
Żonaty z Marią z Bykowskich, miał S. córkę Kazimierę, zamężną Łukaszewiczową, psychologa.
Starszy brat S-a Bolesław (1869–1957) był księdzem, kapelanem w Orliku koło Chojnic, z zamiłowania filologiem, autorem – wydanych pod spolszczoną formą nazwiska Szeffs – książek: „O czystość i sprawność mowy polskiej” (Pelplin 1926) i „Nowe tory” (Tuchola 1936), również poświęconej walce o czystość języka ojczystego.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Wpol. Słown. Biogr.; Spis b. filomatów i filaretów gimnazjów pomorskich, Tor. 1921 s. 23; Spis członków Związku Filomatów Pomorskich, T. Z., Chełmno 1936 poz. 99; – Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Pod red. M. Biskupa, Tor. 1978 II 188; Nauka w Wielkopolsce, Pod red. G. Labudy, P. 1973; Odznaczenia działaczów i członków Związku. Kol. dyr. Marcel Scheffs, „Przegl. Związkowy Związku Księgowych w Pol.” R. 9: 1938 nr 11–12 s. 7–8; Pięćdziesiąt lat Gdańskiego Towarzystwa Naukowego 1922–1972. Księga pamiątkowa, Gd. 1972 s. 17, 19, 25, 28, 354; 50. Bank Ludowy Inowrocław 1867–1917, P. [b.r.w.] s. 36, 47 (fot. po s. 48); Szews J., Filomaci pomorscy, W. 1992 s. 18, 217, 224, 378; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Pod red. A. Gąsiorowskiego, W–P. 1982 s. 223; – Scheffs M., Z historii księgowości (Lucia Pacioli), P. 1939 s. 313–30 (autobiografia i fot. S-a); Szematyzmy Król. Galicji za l. 1911–14; Wachowiak S., Czasy, które przeżyłem. Wspomnienia z lat 1890–1939, W. 1983 s. 45, 47, 49, 60, 70; – B. Raczyńskich: rkp. 1–13 (prace nie opublikowane i bibliografia S-a); – Akta osobiste S-a w posiadaniu Kazimiery Łukaszewiczowej w Ł.; – Informacje S-a udzielone J. Szewsowi w r. 1950 w P.
Jerzy Szews